kinderneurologie
Wat is een caput succedaneum?
Een caput succedaneum is een zwelling op het hoofdje van de baby die bestaat uit wondvocht en ontstaat tijdens de bevalling.
Hoe wordt een caput succedaneum ook wel genoemd?
Een caput succedaneum wordt ook wel geboortegezwel genoemd. De term caput betekent hoofd, de term succedaneum betekent afgietsel. Het hoofd krijgt tijdelijk even de vorm van het geboortekanaal.
Cefaal hematoom
Een cefaal hematoom kan ook een zwelling op het hoofdje van een pasgeboren baby geven. Er bestaan verschillen tussen beide zwellingen. Een cefaal hematoom is een zwelling die gevuld is met bloed, een caput succedaneum ontstaat door ophoping van wondvocht.
Het cefaal hematoom ontstaat meestal in de eerste uren nadat de baby geboren is, terwijl het caput succedaneum direct na de geboorte aanwezig is en niet meer toeneemt.
Een cefaal hematoom gaat op de eerste dag niet voorbij een schedelnaad, blijft dus binnen de schedelnaden. Een caput succedaneum gaat wel voorbij de schedelnaden.
Subgaleale bloeding
Heel zelden komt nog een ander zwelling op het hoofd voor, een zogenaamde subgaleale bloeding. Dit is net als het cefaal hematoom een bloeding, maar dan tussen de peesplaat van de voorhoofdsspieren en het botvlies in.
Hoe vaak komt een caput succedaneum voor bij kinderen?
Een caput succedaneum komt vaak voor bij pasgeborenen. Vrijwel iedere pasgeborene die via de natuurlijke weg geboren is, heeft wel in meer of mindere mate een caput succedaneum.
Bij wie komt een caput succedaneum voor?
Een caput succedaneum komt bij pasgeboren kinderen voor direct na een bevalling. Zowel jongens als meisjes kunnen een caput succedaneum krijgen.
Wat is de oorzaak van een caput succedaneum?
Bevalling
Het caput succedaneum ontstaat tijdens de bevalling als gevolg van de druk die op het hoofdje uitgeoefend wordt. Dit gebeurt vooral tijdens het laatste stukje van de bevalling waarbij de baby door het geboortekanaal in het bekken moet. De ruimte is hier heel beperkt. Er ontstaat op deze manier druk op het hoofdje, vooral op dat deel van het hoofdje wat als eerste het geboortekanaal in en ook weer uit zal gaan. De huid van het hoofdje raakt hierdoor wat gekneusd. Het lichaam reageert hierop door wondvocht aan te maken, net als bij bijvoorbeeld kneuzing van een enkel die wordt dan ook dik. Op dezelfde manier ontstaat een zwelling van de huid op het hoofdje van de baby.
Langdurig persen
Een caput succedaneum wordt vaker gezien na bevallingen waarbij langdurig geperst moet worden. Het hoofdje heeft dan langer in het geboortekanaal gezeten.
Vacuüm bevalling
Ook wanneer er tijdens de bevalling hulpmiddelen zijn gebruikt zoals een vacuümpomp of een verlostang is de kans groter dat er een caput succedaneum zal ontstaan. De vacuüm pomp zuigt aan hoofdje waardoor daaronder een caput succedaneum zal ontstaan. Wanneer er ook een paar kleine bloedvaatjes scheuren kan naast het caput succedaneum ook een cefaal hematoom ontstaan.
Achterhoofd
Meestal zit het caput succedaneum op het achterhoofd. De plaats van de zwelling hangt af van de manier waarop de baby door het geboortekanaal is gegaan. De meeste baby’s liggen dusdanig dat het achterhoofd eerst het geboortekanaal in gaat en dus het langst in het geboortekanaal is waardoor daar de zwelling ontstaat. De zwelling kan ook op andere plekken ontstaan wanneer een baby bijvoorbeeld met voorhoofd het geboortekanaal in gaat. Dit worden zogenaamde sterrenkijkers genoemd.
Wat zijn de symptomen van een caput succedaneum?
Zwelling op het hoofd
Een caput succedaneum zorgt voor een zwelling op het hoofd van het kind. Meestal zit de zwelling aan de achterkant van het hoofd. Deze zwelling voelt zacht en elastisch aan. Wanneer er zachtjes op gedrukt wordt, ontstaat er een kuiltje ter plaatse die snel weer weg trekt. De zwelling kan over de schedelnaden heen gaan. De zwelling is direct na de geboorte aanwezig en neemt ook niet meer toe na de geboorte. Meestal verdwijnt de zwelling een tot drie dagen na de geboorte vanzelf.
Huid
Op de huid ter plaatse van het caput succedaneum kunnen kleine blauwe of rode plekjes te zien zijn. Dit komt door scheuren in kleine bloedvaten in de huid. Dit verdwijnt ook na een aantal dagen.
Andere vorm hoofd
De zwelling op het hoofd zorgt er voor dat het hoofd tijdelijk een andere vorm heeft, bijvoorbeeld puntig. Dit komt deels ook doordat de botten van de schedel van de baby een beetje over elkaar heen bewegen tijdens de bevalling om zo door het geboortekanaal te kunnen bewegen. De vorm van het hoofdje trekt snel bij in enkele dagen.
Geen klachten
Meestal geeft het caput succedaneum geen klachten en hebben kinderen er geen last van.
Pijnlijk
Soms hebben kinderen pijnklachten als gevolg van het caput succedaneum. Dit is vaker het geval wanneer er naast het caput succedaneum ook een cefaal hematoom aanwezig is. Kinderen met een caput succedaneum kunnen huilerig zijn als gevolg van pijnklachten.
Tijdelijk bandvormig haarverlies
Bij een klein deel van de kinderen ontstaat tijdelijk bandvormig haarverlies aan de rand van de zwelling. Dit wordt halo scalp ring genoemd. Na enkele weken groeien er nieuwe haren en valt het haarverlies niet meer op.
Normale ontwikkeling
Het hebben van een caput succedaneum heeft geen gevolgen voor de ontwikkeling van het kind. De ontwikkeling verloopt gewoon normaal.
Hoe wordt de diagnose caput succedaneum gesteld?
Verhaal en onderzoek
Op grond van het verhaal van een pasgeborene met een zwelling op het hoofd vlak na de geboorte en de bevindingen bij onderzoek, kan de diagnose caput succedaneum gesteld worden. Er is geen ander onderzoek nodig.
Een caput succedaneum kan lijken op een andere zwelling die direct na de geboorte aanwezig is en een cefaal hematoom wordt genoemd. Bij een caput succedaneum gaat de zwelling wel over de schedelnaden heen, de zwelling als gevolg van een cefaal hematoom gaat niet over de schedelnaden heen. Heel zelden komen andere zwellingen op het hoofd voor zoals een subgaleale bloeding of een encefalocele. Wanneer er aanwijzingen zijn dat er sprake is van een van deze aandoeningen, kan dat reden zijn om nader onderzoek te doen. Maar dit is dus uiterst zelden nodig.
ECHO-onderzoek
Wanneer er getwijfeld wordt of er sprake is van een andere zwelling dan een caput succedaneum kan ECHO-onderzoek van het hoofdje helpen om te kijken wat de oorzaak is van de zwelling. ECHO onderzoek is niet belastend en kan heel goed laten zien waar het vocht zich heeft opgehoopt in de huid of onder het botvlies.
MRI scan
Wanneer er gedacht wordt aan bijvoorbeeld een encefalocele dan zal er een MRI scan van het hoofd gemaakt worden.
Hoe wordt een caput succedaneum behandeld?
Geen behandeling
Het is niet nodig om het caput succedaneum te behandelen. Het lichaam zal het wondvocht binnen enkele dagen zelf opruimen.
Pijnstillers
Wanneer pasgeboren kinderen last hebben van het caput succedaneum, kan het medicijn paracetamol de pijnklachten verminderen.
Contact met andere ouders
Indien u graag in contact zou willen komen met andere ouders die een kind hebben met een caput succedaneum kunt u een oproepje plaatsen op het forum van deze site onder het kopje contact met andere ouders.
Wat betekent het hebben van een caput succedaneum voor de toekomst?
Spontaan verdwijnen
Een caput succedaneum verdwijnt eigenlijk altijd spontaan in de loop van enkele dagen.
Normale ontwikkeling
Het hebben van een caput succedaneum heeft geen negatieve gevolgen voor de ontwikkeling van een kind.
Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans om een caput succedaneum te krijgen?
Een caput succedaneum ontstaat meestal tijdens een bevalling. Broertjes en zusjes hebben dus ook een kans om een caput succedaneum te krijgen tijdens de bevalling. Deze kans is niet groter dan de kans dat andere kinderen dit zullen krijgen.
Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.
Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.
Heeft u foto's die bepaalde kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.
Referenties
1. Nicholson L. Caput succedaneum and cephalohematoma: the cs that leave bumps on the head.Neonatal Netw. 2007;26:277-81
2. Doumouchtsis SK, Arulkumaran S. Head injuries after instrumental vaginal deliveries. Curr Opin Obstet Gynecol. 2006;18:129-34.
3. Neurological Neonatal Birth Injuries: A Literature Review. Ojumah N, Ramdhan RC, Wilson C, Loukas M, Oskouian RJ, Tubbs RS. Cureus. 2017;9:e1938
4. Een premature baby met haar verlies Schoenmaker MHA, Thorsen P, Korver CRW.Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:D5464.
Laatst bijgewerkt: 10 januari 2021 voorheen: 3 juli 3019, 5 september 2018 en 29 december 2015
Auteur: JH Schieving
Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.